Gdańsk – dzieci przed dworcem

Prawie każdy, kto przyjeżdża do Gdańska pociągiem i wysiada na Dworcu Głównym, mija pomnik dzieci. To „Odjazd”, upamiętniający tzw. Kinderstransporty.

Gdański pomnik przedstawia pięcioro dzieci z walizkami, teczkami, tornistrami. Dziewczynka ściska misia, na ziemi leżą porzucone skrzypce. Dzieci są same. Ich rodzice zostali w Wolnym Mieście, a one jadą do Wielkiej Brytanii. Jadą, aby ratować życie.

Jest 15 listopada 1938 roku,  kilka dni po nocy kryształowej, niemieckim pogromie Żydów. Liderzy brytyjskich Żydów spotykają się z premierem Wielkiej Brytani Nevillem Chamberlainem. Proszą, aby rząd zezwolił na czasowe przyjęcie na swoim terytorium żydowskich dzieci. Zapewniają, że będą one tu tylko chwilę, celem miała być Palestyna. Wspólnota żydowska zobowiązała się pokryć koszty podróży. Na każde dziecko przeznaczono 50 funtów. Brytyjczycy godzą się. Decydują przyjąć dzieci do 17. roku życia, bez opiekunów.  Niebawem ruszają tzw. Kindertransporty. W Wielkiej Brytanii nazywano je Refugee Children Movement, w skrócie RCM.

Na wyspy tuż przed wybuchem II wojny światowej przyjechało prawie 10 tysięcy żydowskich dzieci. Ostatni transport przybył w sierpniu 1939 roku. „Pociągi życia” jechały m.in. z Berlina, Monachium, Hamburga, Frankfurtu nad Menem, Wiednia, Pragi, Wrocławia i Królewca Z Gdańska od 3 maja do 25 sierpnia 1939 roku wyjechały cztery transporty z 130 dziećmi. Trafiły one do brytyjskich rodzin i do domów opiekuńczych.

W ostatnim transporcie z Gdańska jechał Frank Meisler, urodzony w tym mieście w 1929 roku. Kilka dni później jego rodzice zostali wywiezieni do Auschwitz i tam zamordowani. Frank ukończył architekturę na Uniwersytecie w Manchesterze. Był nie tylko architektem, ale i rzeźbiarzem. To on projektował wnętrze pierwszej synagodze wybudowanej w XXI wieku w Moskwie i wykonał rosyjski pomnik Wojny Narodowej. Jego rzeźby można oglądać w Jerozolimie, Los Angeles, Miami, Santo Domingo, Anglii, Niemczech, Rosji, Ukrainie i  w Polsce. Pracuje w Jaffie.

I właśnie Frank Meisler, uratowany dzięki Kindertransportom,  jest autorem cyklu czterech pomników upamiętniających tamtą akcję.

Pierwszy pomnik , „The Arrival” („Przyjazd”) powstał w 2006 roku w Londynie. Znajduje się obok stacji kolejowej Liverpool Street Station, która była punktem docelowy, Kindertransportów. Przedstawia grupę żydowskich dzieci z podręcznym bagażem, które czekają, aby  zostać zabrane z dworca. Drugi pomnik odsłonięto jesienią 2008 roku w Berlinie, przy dworcu Friedrichstrasse. Nosi tytuł „Züge in das Leben – Züge in den Tod” („Pociągi do życia – pociągi do śmierci”). Przedstawia dwie grupy dzieci: mniejszą, ocaloną dzięki Kindertransportom, oraz większą, która trafiła do obozów zagłady. Trzecim pomnikiem jest gdański „Odjazd”, odsłonięty w maju 2009 roku. Jest bardzo podobny do londyńskiej rzeźby, jest to ta sama piątka dzieci. W 2011 roku powstał czwarty pomnik z cyklu – stanął w Rotterdamie. Nosi tytuł „Przeprawa do życia” („Crossing to life”) i  przedstawia oczekiwanie na przesiadkę na prom do Anglii.

Na gdańskim pomniku ciągle ktoś przysiada, kończy jedzenie, dzieci biegają pomiędzy postaciami. Słychać ich śmiech. Radość i smutek. Życie.

Przeczytajcie także:

Gdańsk – mur, przez który skakał Wałęsa

Gdańsk – bursztynowy Ołtarz Ojczyzny

Gdańsk – cmentarz w Kościele Mariackim

Gdańsk – Muzeum II wojny światowej

Gdańsk – Europejskie Centrum Solidarności

Gdańsk Wrzeszcz – Grass, Oskar i Tulla

Gdańsk – czarci ząb na Dworze Artusa

Wisłoujście -twierdza, latarnia morska i dwa duchy

Westerplatte – pomnik z błędem

Gdańsk – Wielki Młyn na Tarczy

Gdańsk – lew Hewelion „grasuje”

Gdańsk – dwa pomniki Heweliusza