Łochów – wyspa pisarzy w parku w pałacu

Na wyspie Poetów i Pisarzy w Łochowie (woj. mazowieckie) stoi  12 drewnianych figur.  Jest m.in.  Józef Ignacy Kraszewski,  Maria Konopnicka, Maria Dąbrowska, Henryk  Sienkiewicz,  Krzysztof Kamil  Baczyński i Cyprian Kamil Norwid. To pamiątka po plenerze rzeźbiarskim w 2014 roku. Wyspa jest częścią zespołu pałacowego.

Łochów leży w Dolinie Dolnego Bugu nad Liwcem. Z tej osady władcy Mazowsza wyruszali na polowania do Puszczy Kamienieckiej. I właśnie z lasami wiąże się pochodzenie nazwy miejscowości, zwanej  początkowo Łochowiecz. Być może nawiązuje ona do stanowiska łowczego. Inni twierdzą , że wywodzi się od „łochwy” – zimowego legowiska niedźwiedzia, albo  od „łochini” – jednej z jagód leśnych. Oficjalnie nazwa Łochowo pojawiła się  w drugiej połowie XIX wieku, a  od 1882 roku władze carskie zmieniły ją na Łochów.

Wyspa Poetów i Pisarzy należy do rezydencji dawnych właścicieli dóbr w Łochowie. W wieku XVIII (jeszcze Łochowo) było  własnością rodziny Kauszellów, później stało się współwłasnością Hryniewiczów i Zielińskich. W 1848 roku cały majątek na licytacji kupił Józef Hornowski. Pierwszy parterowy budynek z gankiem zbudowano jeszcze w latach 1820-1830. Żona Józefa Hornowskiego – Łucja tak opisywała dwór:  „Był on raczej piękną willą w nowożytnym stylu. Na kamienny taras od strony ogrodu wychodziły drzwi z bilardowego pokoju, z saloniku i z pokoju matki. Obok wielkiego, zdobnego w rzeźbione mahoniowe meble i olbrzymie zwierciadła salonu, oranżeria z doborem kosztownych roślin, troskliwie doglądanych przez starego ogrodnika i samą panią, wielką amatorkę i znawczynię. W pokojach też pełno koszów z kwiatami, które matka ustawiała i dobierała własnymi rączkami w rękawiczkach, lubiąc estetykę i wykwint w każdym przejawie, i sama zewnętrznie będąc uosobieniem wykwintu(…)”.

W latach 1875-1876 dwór rozbudowano – dobudowano m.in. dwa piętrowe ryzality. Powstał pałac. Kolejnym właścicielem Łochowa był Andrzej Zamoyski. Majątek był wianem jego córki Elżbiety, która  w 1913 wychodziła za mąż na Eryka Kurnatowskiego, znanego w kraju pasjonata i hodowcy koni. Założył on w Łochowie stadninę, która zajmowała pierwsze miejscu wśród stajni w Polsce. Kurnatowski był także senatorem RP w latach 1922-27.

Po nacjonalizacji majątku ziemskiego w 1944 roku pałac zamieniono ma mieszkania komunalne. W latach 90. XX w. zdewastowany obiekt miasto wystawiło na sprzedaż.  Dziś pięknie odnowiony jest hotelem i centrum konferencyjno-wypoczynkowym.

Z pałacem w Łochowie splotły się losy rodziny Norwidów. Otóż babka Cypriana Kamila Norwida, Anna z Sobieskich Zdzieborska i Józefa Hornowska, właścicielka majątku, były sio­strami. Norwid bywał czę­stym gościem u wujo­stwa, a jego brat był rezydentem pałacu. Łucja Hornowska tak go wspomina: „Drugi pan Norwid, […], brat rodzony Cypriana, posiadał kiedyś wille pod Paryżem i żonę Francuzkę, ładną strojnisię, teraz pił, mając zaledwie koszulę, którą go obdarzali krewni, a którą, gdy przepijał, zjawiał się u stołu z szyją okręconą ręcznikiem, co było oznaką, iż musi ktoś pomyśleć o nowej bieliźnie. Ubrany w ohydny popielaty surdut, w którym nawet sypiał, skąd powstała dykteryjka, że raz, gdy go przypadkiem zdjął, surdut sam wyszedł z pokoju. Nie tracił jednak rezonu, rozprawiał głośno, najczęściej po francusku, decydował śmiało, przeplatając ciągle swoją mowę słowem „eufiu” i czkawką. Ponieważ był bardzo niechlujny, dawali mu osobne nakrycie, i nikt sąsiedztwa jego nie pożądał(…).

O innych gościach Łucja pisze: „ Był też i praktykant przy gospodarstwie, młody Litwin, p. Medard Downarowicz, tylko co z Syberii wracając, i przyjaciel jego Elwiro Michał Andriolli, kolega wygnania, zdolny rysownik, zaczynający być sławnym (…).

W 1878 roku Józef Hornowski przepisał cały majątek Łochowo swojemu powinowatemu, wspomnianemu przez Łucję Medardowi Downarowiczowi (jego matka Stefania była z domu Hornowska). W Łochowie Downarowiczom urodził się syn, którego nazwali także Medard. Medard junior należał do nielegalnych organizacji niepodległościowo-socjalistycznych, walczył w legionach. Stał się bliskim współpracownikiem Józefa Piłsudskiego. W rządzie Jędrzeja Moraczewskiego był ministrem Kultury i Sztuk Pięknych oraz później wiceprezydentem Warszawy. Przy wejściu do pałacu w Łochowie w 2014 roku odsłonięto tablicę jemu poświęconą.