Święta Lipka – barokowe organy

Są przepiękne. Organy w bazylice Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce (woj. warmińsko-mazurskie)  zbudowane w latach 1719-1721 już wtedy uchodziły za najlepsze.

Umowę na budowę instrumentu zawarto w styczniu 1719 roku. Podpisywał ją superior klasztoru jezuitów ojciec Grzegorz Engell i  organmistrz z Królewca, Jan Josue Mosengel. Według założeń miał powstać instrument nieduży, 18 głosowy o dwóch manuałach bez pedału. Ostatecznie mistrz zbudował przepięknie brzmiące 40-głosowe organy z trzema manuałami i pedałem.

Mosengel wykonał w sumie około czterdziestu instrumentów, a ok. dwudziestu zmodyfikował.  Niewiele jego  dzieł przetrwało II wojnę światową. W Polsce pozostały dwa: w  kościele ewangelicko-augsburskim w Pasymiu (wyremontowane i na nowo ustawione w 2000 roku) i właśnie w Świętej Lipce.

Jan Josue Mosengel przywiązywał wielką wagę nie tylko do brzmienia, ale też do wystroju instrumentu.  Niezwykle kunsztownie wykonany prospekt organów w Świętej Lipce, dzieło warsztatu mistrza, należy do najpiękniejszych epoki baroku.

Obudowa zdobiona jest złoconym ornamentem liści akantu. Wykonał je Krzysztof Peucker z Reszla. Na zwieńczeniach umieszczono rzeźby aniołów grających na instrumentach muzycznych. Na dwóch najwyższych wieżach stoją Matka Boska i Archanioł Gabriel – wraz z gołębicą stanowią grupę Zwiastowania. Podczas gry rzeźby, gwiazdy i dzwoneczki na wieżach są wprawiane w ruch. Archanioł Gabriel kłania się nisko, Maryja odpowiada skinieniem głowy, anioł na środkowej wieży gra na lutni i kręci głową ozdobioną promieniami, a cztery małe aniołki poruszają dzwonkami. Na pozytywie obracają się anioły grające na trąbkach. Niestety, podczas naszej wizyty w Świętej Lipce organy milczały.

Wnętrze organów zostało gruntownie przebudowane w 1905 roku. Wówczas organmistrz Joseph Goebej zastąpił trzydzieści pięć  barokowych głosów nowymi, o romantycznym brzmieniu. W 1944 roku instrument zniszczono. Po II wojnie światowej uzupełniono brakujące piszczałki, a w roku 1970 opiekujący się instrumentem jezuita, brat Waldemar Strzyżewski uruchomił nieczynne przez długie lata figury.

Organy  w Świętej Lipce mają ok. czterech tysięcy piszczałek, czterdzieści głosów imitujących instrumenty smyczkowe takie ja violon, gamba, instrumenty dęte: puzon, trąbki, fagot, obój, flety,  a nawet perkusyjne – dzwonki.

Od 1989 roku w sanktuarium odbywają się Świętolipskie Wieczory Muzyczne – koncerty muzyki organowej oraz wokalnej i kameralnej. Musimy przyjechać!