Krasiczyn – sgraffito na zamku

Pierwsze dekoracje metodą sgraffito na zamku w Krasiczynie (woj. podkarpackie) powstały na początku XVII w. Dziś pokrywają  powierzchnię 7 tys. m kw. Zdobią zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne mury.  Są… niezwykłe.

Termin sgraffito pochodzi z języka włoskiego od słowa graffiare, co oznacza ryć, drapać. Technikę stosowano już w starożytności, ale szczególną popularność zdobyła w renesansie w Italii. Bogate dekoracje sgraffito zdobiły także budynki barokowe. Sgraffito wykonuje się nakładając dwie, czasem więcej warstw tynku lub gliny różniących się kolorem (lub tylko odcieniem). Wzór uzyskuje się przez zeskrobywanie wierzchniej warstwy i odsłonięcie podkładu. Ta technika dekoracji wymaga sporych umiejętności od wykonawcy, cały czas bowiem trzeba kontrolować głębokość prowadzenia narzędzia. Zagrożeniem dla sgrafitta jest zanieczyszczenie powietrza, a w szczególności kwaśne deszcze, dlatego wiele zabytkowych elewacji pokrywa się obecnie dodatkowymi powłokami ochronnymi.

Sgrafitta w Krasiczynie są dwukolorowe. Pojawiły się w XVII wieku, a ich fundatorem był Marcin Krasicki. Zdobiły jeden mur. W XVIII wieku  kolejny właściciel zamku, Jan Tarło „pociągnął” je dalej, jednocześnie uzupełniając brakujące fragmenty. W okresie międzywojennym przeprowadzono prace konserwatorskie pod kierunkiem Adolfa Szyszko-Bohusza. Uszkodzone podczas II wojny światowej były odnawiane w latach 50. XX wieku m.in. przez studentów ASP. Ostatnia renowacja, prowadzona po 2000 roku, ukazała całe ich piękno.

Rysunki nadają lekkość grubym murom. Na zewnętrznych ścianach dekoracja to trójwymiarowe lub „zwykłe” cegły, czyli boniowanie – system ozdobnych rowków, dzielących powierzchnie ścian na mniejsze elementy. Dwie baszty wykończone są ozdobnymi fryzami – na Szlacheckiej widać kartusze herbowe, a na Boskiej – postacie świętych. Od strony dziedzińca sgrafitta przedstawiają popiersia cesarzy rzymskich i bizantyjskich otoczone laurowymi liśćmi, apostołów i świętych, sceny myśliwskie, przodków rodziny Sapiehów i postacie królów polskich – od Władysława Jagiełły do Augusta II.  Niektóre pola są puste. Attyki  natomiast pokrywają motywy geometryczne i roślinne.

Przyglądając się dekoracjom w Krasiczynie wyraźnie widać, iż niektóre rysunki są bardzo schematyczne. Tak konserwatorzy zaznaczyli całkowicie zrekonstruowane części. Dzięki temu zabiegowi uwypuklili zabytkowe sgrafitta.

Przeczytajcie także:

Krasiczyn – pocisk na wieży i duch Zosi

Krasiczyn – drzewa dla dzieci i spełniające marzenia