Pilchowice – ocalony most

Ostatni raz było o nim głośno w 2020 roku. Most kolejowy nad Jeziorem Pilchowickim (woj. dolnośląskie) miał zostać wysadzony na potrzeby filmowej produkcji, ale na szczęście naukowcy i miłośnicy zabytków wybronili go! A było to tak…

We wrześniu 2019 roku ambasador USA Georgette Mosbacher w liście do polskiego ministra kultury poprosiła o współpracę z producentami filmowymi. Kiedy kierownik produkcji zwrócił się do PKP SA, ta w ciągu jednego dnia wskazała most w Pilchowicach jako możliwy do wysadzenia (na miejscu zniszczonego miała stanąć nowa przeprawa, ale miała być zbudowana ze środków krajowych). I wtedy zawrzało! Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska błyskawicznie wystąpiła z wnioskiem o wpisanie mostu do rejestru zabytków. Przeciwko planom zniszczenia mostu zaprotestował też w lipcu 2020 roku Międzynarodowy Komitet Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego. Co więcej, ekspertyza Katedry Mostów i Kolei Politechniki Wrocławskiej wykazała, że most wymaga niewielkich napraw, a jego konstrukcja jest bardzo cenna.

W lipcu 2020 r. wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Paweł Lewandowski potwierdził informacje na temat planów zniszczenia mostu na potrzeby filmu „Mission: Impossible 7”. Powiedział wtedy, że „Nie każda stara rzecz jest zabytkiem”. Na początku sierpnia reżyser filmu stwierdził, że „most jest w złym stanie, nie zasłużył na bycie zabytkiem i nawet nie jest oryginalnym mostem z początku XX w.” i że „jego zniszczenie odbędzie się z korzyścią dla sztuki oraz polskiej gospodarki i środowiska”. Ale wielka wrzawa i protest naukowców oraz miłośników zabytków techniki z całego świata odniósł skutek – w sierpniu PKP PLK zwróciło się do producentów filmu z propozycją wykorzystania innego mostu, np. w Stobnicy. Ale amerykańscy producenci w ogóle zrezygnowali z polskich mostów i w scenę ze spektakularną katastrofą kolejową nagrano w hrabstwie Derbyshire w Anglii. A przeprawę w Pilchowicach wpisano do rejestru zabytków.

Most wzniesiono w latach 1905–1906. Linia przez niego poprowadzona miała ułatwić dowóz materiałów do budowanej właśnie zapory na Bobrze. Ale uznano, że skoro most i tak powstanie, to można pociągnąć całą linię kolejową. I tak most stał się częścią linii kolejowej Jelenia Góra–Żagań (Kolej Doliny Bobru).

Most wspiera się na dwóch betonowo-kamiennych filarach, oddalonych od siebie o 85 m, na których spoczywa główna nitowana, 135-metrowa paraboliczna, stalowa konstrukcja kratowa. Cały most ma 151,68 metrów długości i 4 metry szerokości (poprowadzono po nim jeden tor). Początkowo wznosił się nad suchą doliną, ale gdy została ona zalana wodą po otwarciu w 1912 roku zapory w Pilchowicach znalazł się około 40 m nad dnem zbiornika, co czyni go jednym z najwyższych mostów w kraju. Oficjalne otwarcie mostu odbyło się 16 listopada 1912 r. w obecności cesarza Wilhelma II.

W 1945 roku wycofujący się Niemcy chcieli wysadzić most, ale go tylko uszkodzili.  Po naprawie, w 1946 r. wznowiono ruch. Regularną linię zamknięto w 2016 roku. Ostatni pociąg specjalny przejechał po moście w 2017 roku.

A piękny most grał już wcześniej w filmach. Można go zobaczyć np. w „Skąpanych w ogniu” z 1963 roku czy w „Kocham kino” z 1987 roku. Odwzorowano go także w grze komputerowej „Zaginięcie Ethana Cartera”.

Dobrze, że został!

Przeczytajcie także:

Wysadzony most nad Gwdą

Stańczyki – mosty jak akwedukty

Sztutowo – Most Czterech Pancernych