W Reptach Śląskich (od 1973 roku dzielnica Tarnowskich Gór, woj. śląskie) przy ul. Waliski stoi okazały kamień z wyrytym napisem „Versailles 28.6.1919”. Na dróżce do niego prowadzącej ustawiono kilkanaście mniejszych kamieni z literami P i D, wyznaczających przebieg dawnej granicy państwowej. Tyle tylko, że granica tędy nie biegła…
Granica, która w 1922 r. podzieliła Górny Śląsk, miała długość ok. 150 km i ciągnęła się od okolic miejscowości Zborowskie koło Lublińca do wsi Olza położonej na południe od Wodzisławia Śląskiego. Na terenie przyznanym Polsce znalazła się większość miast przemysłowych, w tym Katowice i Królewska Huta (dziś Chorzów), a także m.in. Pszczyna, Rybnik i Lubliniec. W Niemczech pozostały natomiast m.in. Gliwice, Zabrze, Bytom, Racibórz oraz cała opolska część Górnego Śląska. Repty były w Polsce.
Cała granica polsko-niemiecka była podzielona na sekcje. Na odcinku od Bałtyku do styku granic Polski, Niemiec i Czechosłowacji było czternaście sekcji, z których każda otrzymała oznaczenie literowe: od A do O (bez I). Granica z Prusami Wschodnimi była podzielona na pięć sekcji, oznaczonych cyframi rzymskimi od I do V. Początkowo granice wyznaczały pale i wiechy, usypane wały, kopce lub piramidy z kamieni. Później wymieniono je na słupy kamienne. Na początku każdego odcinka stawiano tzw. kamień wersalski. Był to blok granitu o bokach 40×40 cm, wystający nad powierzchnię ziemi na wysokość około 75 cm. Na przeciwległych bokach wykuto napis: „Versailles 28.6.1919” (miejsce i data podpisania traktatu pokojowego, kończącego I wojnę światową). Na pozostałych bokach umieszczono literowe oznaczenie państw graniczących: P dla Polski, D dla Niemiec (Deutschland) a dla Wolnego Miasta Gdańska – FD (Freie Stadt Danzig). Na głowicy wywiercono otworek o średnicy 1 cm, który oznaczał środek znaku. Od tego punktu odchodziły linie kierunkowe do następnych znaków tzw. strzałki. Powierzchnia głowicy była lekko wypukła, co ułatwiało spływanie wody.
Słupami granicznymi były bloki granitu o bokach 25×25 cm (zdarzały się i większe: 27×27 cm), wystające nad powierzchnię ziemi na wysokość 30-50 cm w zależności czy dany znak był zabezpieczony kopcem, czy też nie. Na słupach były wyryte litery nazw państw graniczących oraz oznaczenie literowe sekcji i numer kolejny. Na głowicy wywiercono otworek, a strzałki wskazywały sąsiednie znaki graniczne.
Innym typem oznakowań były tzw. słupy pośrednie lub pomocnicze o bokach 20×20 i wysokości od 10 do 40 cm. Były z betonu lub z drewna. Nie miały numerów, tylko wyryto krzyże. W kwietniu 1938 roku zalecono wymianę drewnianych słupów pomocniczych na kamienne, a w istniejących betonowych zalanie
krzyży i wykonanie linii kierunkowych. Nowe słupy miały numery. Do wyznaczenia granic służyły też np. miedze, rowy, istniejące już żeliwne słupy.
Na lądzie odległość między znakami wahała się od kilku do kilkudziesięciu metrów (sąsiednie słupki powinny być widoczne). W miejscach, gdzie granica biegła wzdłuż rzek odległości te wynosiły nawet kilka kilometrów – kamienie graniczne ustawiono przy mostach czy śluzach.
W Reptach Śląskich kamień wersalski i słupki graniczne zostały przeniesione przez członków Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, w latach 70. XX wieku – są przecież oryginalnymi znakami dawnych lat. Słupki służyły stały się… nogami ławek. Podczas naszej wizyty (wrzesień 2022) siedziska były zdjęte, miejsce to było właśnie remontowane.
Przeczytajcie także:
Krynica Morska – kamień wersalski w Przebrnie
Dębki – kamień wersalski, czyli granica państwa
Kołobrzeg – kamień wersalski w muzeum
Proszę wycieczki 